در بخش سوم به دلایل اهمیت بورس و ارکان بورس می پردازیم، ما را تا انتهای بخش همراهی کنید. شما عزیزان می¬توانید برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه سرمایه گذاری در بورس و مشاوره حقوقی تخصصی درخصوص سرمایه گذاری درکشور عمان، توسط وکیل متخصص ایران و عمان مشاوره شوید.

 

اهمیت بورس اوراق بهادار

بورس اوراق بهادار و تغییرات حاصله درآن در توسعه اقتصادی کشور و سطح قیمت ها نقش بزرگی را ایفا می کند زیرا مبنای بورس پس انداز فرد است که در کشور صنعتی برای مشارکت در سرمایه مؤسسات تولیدی و خرید سهام آنها به کار می رود . ایجاد یکی از وسایلی است که تشکیل شرکت های بزرگ را وسیله پس اندازهای کوچک ممکن می سازد و بورس اوراق بهادار با پس انداز سرمایه گذاری، توسعه شرکت ها و مالاً با پیشرفت اقتصادی کشور رابطه مستقیم داشته و با تسهیل تقسیم ثروت بین طبقات مختلف مردم همبستگی اجتماعی ایجاد می¬کند .
اگر بورس اوراق بهادار به نحوی صحیح تشکیل شود و بر عملکرد آن نظارت وجود داشته باشد از پس اندازهای سرگردان و محبوس به نفع اقتصاد کشور استفاده کامل می¬گردد و علاوه براین سرمایه ها اگر به صورت پول نقد باشد همواره در معرض خطر تنزل ارزش و تورم قیمت ها می باشد و درست به همین علت است که همه مردم سعی می کنند برای رهایی از خطر تورم سرمایه نقدی خود را در راهی به کار اندازند که حداقل به اندازه کاهش ارزش پول ، سود آن عاید آنها شود و باید گفت که قسمت عمده از انگیزه های اشخاص که پول نقد خود را از حالت رکود خارج کرد و آن را تبدیل به مال منقول یا غیر منقول می نماید همین امر است .
ازسوی دیگر باید اذعان نمود که اگر در گذشته ایجاد واحدهای کوچک با تأمین سرمایه از سوی یک شخص با یک خانواده میسر بوده امروزه دیگر تأسیس واحدهای بزرگ تولیدی و تجاری چنان سرمایه انبوهی می طلبد توان مالی یک فرد با یک خانواده خارج است. تامین منابع مالی لازم برای ایجاد این¬گونه واحدها از طریق انتشار سهام و اوراق قرضه و فروش آنها در بورس اوراق بهادار بهترین طریق تجهیز منابع مالی شناخته شده است و اشخاص هم که اینگونه سهام و اوراق بهادار را می¬خرند مقاصد منعودی در سردارند که عمده ترین آنها عبارتند از:

 

کسب درآمد

سود اوراق بهادار قرضه یا با سهام

• استفاده از افزایش احتمالی نرخ اوراق بهادار در آینده
• تخصیص سرمایه در یک سرمایه گذاری مطمئن
• مقابله با آثار تورم پول بدون تردید
• تجهیز بهینه منابع مالی شرکتها و موسسات تجاری و تولیدی و نیز عملی گردیدن مقاصد سرمایه گذاران در این گونه مؤسسات،

در صورتی از تضمین و کار آمدی کافی برخوردار خواهد بود که سازمان معینی با مقررات و ضوابط مشخص ، زمینه و بستر مناسبی را برای نقل و انتقال اینگونه اوراق بهادار و در نتیجه گردش سرمایه فراهم سازد .
"از ویژگی های مهم بورس اوراق بهادار ، تاثیر فوری تنشهای اقتصادی و سیاسی روی معاملات بورس است . "
ارکان بورس اوراق بهادار

 

سازمان بورس اوراق بهادار

به موجب ماده 8 قانون بورس، اداره بورس به عهده سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار می باشد که به عنوان رکن اجرایی بورس اوراق بهادار محسوب میشود . این سازمان مطابق ماده 12 اساسنامه آن (مصوب شورای بورس ) دارای شخصیت حقوقی است و برای مدت نامحدود تشکیل شده است . این سازمان دارای مجامع عمومی عادی و فوق العاده ای است که صلاحیت هر یک از آنها در اساسنامه سازمان مشخص گردیده است . همچنین سازمان مزبور دارای هیات مدیره است که توسط مجمع انتخاب و تصمیمات مجمع عمومی را اجرا می کند . هئیت مدیره از میان اعضاء خود یک نفر را به سمت دبیر کلی تعیین می نماید که علاوه بر اجرای تصمیمات هیأت مدیره در واقع نماینده سازمان در برابر اشخاص ثالث محسوب می شود .

 

آشنایی با ارکان بازار اوراق بهادار

به دنبال تحولات اقتصادی و اجتماعی دهه 1340 و شروع حرکت اقتصاد ایران به سمت مبتنی بر بازار و افزایش فعالیت های صنعتی در آن دوره که تامین مالی آن بدون شک نیازمند بازارها و ابزارهای جدید بود و ایجاد بورس اوراق بهادار در دستور کار قرار گرفت و قانون تأسیس آن در اردیبهشت 1345 به تصویب مجلس شورای ملی رسید و پس از آن بورس اوراق بهادار تهران به عنوان یکی از ابزارهای متکی به نظام بازار آزاد با هدف تشویق بخش خصوصی در اقتصاد ایران تاسیس شد و از بهمن ماه 1346 فعالت خود را با پذیرش سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران ، شرکت نفت پارس اوراق قرضه دولتی ، اسناد خزانه و اوراق قرضه عباس آباد به طور رسمی آغاز کرد .
بورس اوراق بهادار تهران تا سال 1384 در چارچوب تعیین شده در قانون مزبور فعالیت کرد در این ساختار سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران به عنوان تنها رکن اجرایی ، با شخصیت حقوقی مستقل غیر انتفاعی ، مسئولیت اداره بورس را به عهده داشت . این سازمان را هئیت مدیره ی هفت نفره ای اداره می کرد که توسط مجمع عمومی اعضاء انتخاب می شدند . هئیت مدیره هم دبیر کل را به عنوان بالاترین مقام اجرایی بورس انتخاب میکرد . نظارت بر فعالیت سازمان کارگزاران بورس تهران هم بر عهده شورای بورس ، به عنوان بالاترین رکن تصمیم گیری و مسئول و ناظر حسن اجرای قانون تاسیس بورس اوراق بهادار قرار داشت . قانون تأسیس بورس اوراق بهادار در سال 1384 و با توجه به عدم توان پاسخگویی به نیازهای جدید بازار اوراق بهادار ، مورد بازنگری قرار گرفت ودر آذر ماه همان سال قانون بازار اوراق بهادار به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید .

 

حق تقدم

مفهوم حق تقدم

صاحبان سهام عادی علاوه بر دریافت سود سهام و حق رأی دادن ، حق دیگری هم دارند که آن را حق تقدم خرید سهام می نامند. معمولاً در اساسنامه شرکتها بر اساس حقوق مدنی یا فقه اسلامی قید می شود که در صورت انتشار سهام جدید برای فروش ، سهامداران فعلی در خرید آن اولویت دارند .این حق ، همه ی دارندگان سهام شرکت را که دارای حق رأی بوده و یا ادعایی بر اندوخته های شرکت داشته باشند ، مجاز می نماید تا نسبت به مالکیت در سهام و پذیره نویسی آن اقدام نماید .
سهام منتشره قبل از عرضه برای عموم مردم، به سهامداران شرکت عرضه می شود از آنجا که سهامداران شرکت نیز خواهان حفظ حقوق و موقعیت خود در شرکت هستند ، انتظار دارند در هنگام افزایش سرمایه و انتشار سهام جدید از سوی شرکت ، نسبت به سایر خریدارن اولویت داشته باشند .آنها در استفاده و یا صرف نظر کردن از این حق ، مختار هستند. اما از آنجا که معمولا قیمت پیشنهادی فروش سهام شرکت، کمتر از قیمت بازار سهام است ( قیمت پذیره نویس معمولا حدود 15-20درصد زیر قیمت در زمان اعلام حق تقدم تعیین می شود) سهامداران از این حق تقدم استفاده می کنند .
حق تقدم ناشی از افزایش سرمایه شرکت ها همانند سهام ، در بورس قابل معامله است . در صورتی که سهامدارتمایلی به دریافت سهم جدید نداشته باشد ، می تواند با مراجعه به کارگزاران ، گواهی نامه حق تقدم خرید سهم خود را بر پایه قیمت روز بازار ، به فروش برساند . حق تقدم ها عمرکوتاهی دارند. چنانچه سهامداران در مهلت اعلام شده ، اقدام به پذیره نویسی نکنند یا از فروش گواهی حق تقدم صرف نظر کنند ، شرکت پس از اتمام دوره پذیره نویسی ، گواهی های مزبور را در بورس اوراق بهادار در معرض فروش قرار میدهد و مبلغ حاصل از فروش را پس از کسر ارزش اسمی وهزینه های مربوط ، به حساب سهامدار واریز می کند.
طبق عرف یا مقررات ، سهامداران به طور مساوی مستحق دریافت سهام می باشند . شرکت از این منابع مالی برای اجرای پروژه جدید یا بازپرداخت بدهی های جاری استفاده می کنند . انتشار حق تقدم به معنی عرضه سهام عادی جدید به سهامداران موجود است تا آنها بتوانند به اندازه درصد مالکیت خود سهام جدید را به قیمت معین و در مهلت تعیین شده پذیره نویسی نمایند.
هدف از اعطای حق تقدم در ابتدا حفظ کنترل سهامدارن موجود بر اداره شرکت و همچنین حفظ حقوق آنها در مقابل کاهش بهای سهام در نتیجه انتشار سهام جدید است .اگر شرکتی به سهامدارن خود حق تقدم خرید سهام بدهد، آنان می توانند درصد مالکیت خود را در شرکت حفظ کنند .

 

انواع حق تقدم

به طور کلی سه نوع حق تقدم وجود دارد:
1)حق تقدم برای خرید سهام عادی جدید (اضافی):
رایج ترین شکل حق تقدم ، از انواع حق خرید سهام عادی جدید است . از دیدگاه بلاک این گونه سهام عادی که نسبت مالکیت برای سهامداران فروخته می شود معادل با سهام جایزه است .
2)حق تقدم برای خرید اوراق بهادار قابل تبدیل به سهام:
برای خرید اوراق قرضه و هرنوع اوراق بهادار –غیر از سهام عادی – قابل تبدیل به سهام عادی نوع دیگری از حق تقدم است که شرکت ها میتوانند منتشر کنند.
3) حق تقدم برای خرید سایر اوراق بهادار یا دارایی ها:
این حق تقدم ها برای خرید قرضه ، سهام ممتاز ، سهام شرکتهای فرعی و غیره ، با تقسیم سود توزیع سرمایه در مقایسه با حق تقدم برای خرید سهام عادی ارتباط نزدیک تری دارد

 

مزایای عرضه حق تقدم

الف) مزایا از دیدگاه سهامدارن :
1)حفظ قدرت کنترل:
حق تقدم باعت حفظ کنترل سهامداران فعلی بر روی شرکت می شود . اگر مدیران ، موفقیت خود را نزد سهامداران فعلی مستحکم ببینند ، عرضه سهام به صورت حق تقدم را ترجیح می دهند . اما اگر این موقعیت را سست ببیند با انتشار سهام جدید و فروش آن به سایر سرمایه گذاران ، میزان کنترل سهامداران فعلی را کمرنگ میکنند تا توان برکناری مدیریت فعلی را از دست بدهد.

2) حمایت سهامداران و تأمین منافع آنها در برابر کاهش قیمت سهام :
انتشار سهام جدید به قسمت پایین قیمت بازار سهام را کاهش می دهد. وقتی سهامدارن حق تقدم خود را اعلام
نکنند و بفروشند این کاهش به زیان آنها خواهد بود . اما اگر سهامداران از حق خرید خود استفاده کنند، زیانی از
این بابت به آنها تحمیل نمی شود.
3)در آمریکا می¬توان حق تقدم را به صورت اعتباری خریداری کرد . در حالی که عرضه عمومی سهام عادی را نمی توان به صورت اعتباری خرید، بلکه باید به صورت نقدی عرضه شود.
4)گاهی گفته می شودکه عرضه حق تقدم به این دلیل برای سهامداران مفید است که آنها می توانند سهام را به قیمت چانه زنی یا مذاکره ای خریداری نماید.
5) در شرایطی که حداقل سرمایه مورد نیاز است ، خرید حق تقدم به سرمایه کمتری در مقایسه با عرضه های عمومی نیاز دارد.
6) مالیات کمتری برای دریافت حق تقدم و فروش آنها نسبت به دریافت سود نقدی در نظر گرفته می شود .
7) هزینه های خرید کاهش می یابد.گواهی نامه های حق تقدم با توجه به این که مهلت معینی قابل خرید می باشد و...
8)در صورتیکه درآمدهای فعلی و آتی شرکتی رضایت بخش باشد و قیمت بازار به این درآمدها پاسخ دهد ، عرضه حق تقدم با سیاست تقسیم سود نسبتاً کم ، جذاب است .
ب) مزایا از دیدگاه شرکت:
1) هزینه فروش سهام از طریق حق تقدم از هزینه فروش سهام به عموم بسیار کمتر است.
2) انتشار حق تقدم، نسبت اهرمی را کاهش داده و ظرفیت استقراض شرکت را بالا می برد.
3)کاهش قیمت به دنبال عرضه حق تقدم ، تقاضا برای سهام شرکت را افزایش می دهد.
4) اشتیاق سهامداران و بازار سرمایه را برمی انگیزاند و در نتیجه باعث بالا رفتن امکان تأمین مالی شرکت می شود و هزینه سرمایه کاهش می یابد.
5) عرضه حق تقدم ازعرضه خصوصی مفید تر است. شرکتی که بازار گسترده و جذابی برای سهام خود ندارد و یا از مالکیت متمرکز برخوردار است تلاش برای فروش سهام جدید خود را تنها روی سهامدارانی متمرکز می¬کند که از قبل درباره شرکت شناخته دارند.
6) انتشار حق تقدم ، بدون آسیب رساندن به حقوق سهامداران ، قیمت بازار را کاهش می دهد. بنابراین حق تقدم، به احتمال زیاد ، با موفقیت همراه خواهد بود.
شرکت با عرضه حق تقدم به سهامدارن خود محبوبیت خود را نزد آنها بالا می برد.

 

معایب عرضه حق تقدم:
1) تکمیل فرایند عرضه حق تقدم ، زمان بر و طولانی است.
2) عرضه حق تقدم ممکن است باعت رقیق شدن بیشتر ESP و سود نقدی در مقایسه با عرضه عمومی نقدی شود.
3) عدم اطلاع سهامداران و ناتوانی مالی آنها در پذیره نویسی حق تقدم به زیان آنها تمام می شود . لذا این موضوع ، وفاداری گروه سهامداران دارای حاشیه باریکی از کنترل شرکت را کاهش می دهد.
4) پس از اعلام حق تقدم ها و بعد از چند ماه ، اوراق سهام به دست سهامداران میرسد و لذا سهامداران امکان فروش آن را تا چند ماه آینده نخواهد داشت که این وضعیت قدرت نقدینگی سهام حاصل از عرضه حق تقدم را ضعیف و به تأخیر میاندازد.
5) شرکت ها ادعا می¬کنند که اگر محدودیت رعایت حق تقدم در کار نباشد ، میتوان از طریق عرضه عمومی به سرمایه گذاران ، سرمایه خود را سریع تر افزایش دهند تا از طریق انتشارات حق تقدم.
6) اگر سرمایه گذاران بزرگ و عمده برای خرید سهام بیش از قیمت پذیره نویس مایل باشند، عرضه حق تقدم ، چنین فرصتی از از دست شرکت خارج میکند . زیرا سهام جدید بایستی با قیمت پذیره نوسی به سهامدارن معینی عرضه شود .