همانطور که در انتهای بخش نخست این مقاله هم گفته شد، در بخش دوم به تاریخچه حقوق مالکیت فکری و نقش گات (General Agreement on Tariffs and Trade) در توسعه حمایت های صورت گرفته نسبت به آن، خواهیم پرداخت.

مبانی شکل گیری گات (GATT)

نظامی که بر فعالیت های پولی جهانی حکومت می کرد، در جولای 1944 در برتون وودز تأسیس شد. این سیستم در واقع نیمی از بخش اقتصادی سازمان جهانی جدیدی را که بعدها سازمان ملل متحد نام گرفت، تشکیل می داد. فعالان در این بخش از سازمان ملل متحد، سعی در تشکیل آی تو ، برای رسیدن به اهداف خود داشتند.
فرایند تأسیس آی تو با تصمیم شورای امور اقتصادی – اجتماعی سازمان ملل متحد در 1946 آغاز شد. این تصمیم مقتضی تشکیل کمیته ای متشکل از نمایندگان هجده کشور برای تهیه پیش نویس اساسنامه آی تو « با هدف ارتقای گستره تجارت و تولید ، مبادله و مصرف کالاها » بود. پیش نویس اولیه که مبتنی بر پیشنهاد ایالات متحده امریکا بود از 15 مارس تا 26 نوامبر 1946 در چرچ هاس وست مینستر مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در آن کنفرانس هیچ توافقی در زمینه جنبه های سازمانی آی تو حاصل نشد.
کنفرانس دیگری از 10 آوریل تا 22 آگوست 1947 در نیویورک تشکیل شد. سپس در ابتدای سپتامبر همان سال، دومین پیش نویس از اساسنامه سازمان، تقدیم کشورها شد. در همین حال در دوره نخست مذاکرات راجع به تعرفه، به تصویب قانونی نهایی انجامید.
در پایان نشست دوم، اساسنامه گات در 30 اکتبر 1947 توسط نمایندگان 25 کشور در ژنو به امضا رسید. اعمال موقتی گات به موجب « پروتکل موقت » و قانون نهایی ، از اول ژانویه 1948 آغاز شد؛
سپس، کنفرانس سازمان ملل متحد در تجارت و کار، از 21 نوامبر 1947 تا 24 مارس 1948، تشکیل شد. در نتیجه یکی از قطعنامه های مصوب این کنفرانس، کمیته موقتی سازمان تجارت بین المللی تشکیل شد. پیوست این قطعنامه متضمن مقرراتی در زمینه عضویت در این کمیته و کارکردهای آن بود. در این کنفرانس همچنین اساسنامه سازمان تجارت بین المللی، موسوم به اساسنامه هاوانا، تصویب شد.
اساسنامه هوانا هیچ گاه لازم الاجرا نشد، چرا که هیچ کشوری تصویب نامه آن را به دبیر کل سازمان ملل تسلیم نکرد. شاید دلیل این امر را بتوان تا حدودی این واقعیت دانست که در 6 دسامبر 1950 وزارت کشور آمریکا با صدور یک اعلامیه سیاسی، اعلام کرد که اساسنامه هاوانا را به کنگره تقدیم نخواهد کرد.

امتناع کنگره ایالات متحده آمریکا از پذیرش اساسنامه WTO

کشف دلیل حقیقی امتناع کنگره ایالات متحده امریکا از پذیرش اساسنامه سازمان تجارت بین المللی، در این مقطع، ممکن به نظر نمی رسد، اما روشن است که هراس از ورود خلل به حاکمیت ملی کشورها، یکی از عناصر کلیدی این تصمیم بوده است. در حال حاضر نیز کنگره امریکا در تصویب الحاق این کشور به سازمان تجارت جهانی از سوی قوه مجریه، اطمینان حاصل کرد که در صورت ناسازگاری نظام حل و فصل اختلافات سازمان، با نظامی حقوقی ملی ایالات متحده امریکا این حق را داشته باشد که در عضویت در آن سازمان تجدیدنظر کند.

شکست اساسنامه هاوانا

شکست اساسنامه هاوانا، بر ساختار گات و دبیرخانه آن تأثیرات شایان توجهی داشت. از سال 1948 تا اول ژانویه 1995 ، یعنی زمان لازم الاجرا شدن توافق نامه مؤسس سازمان تجارت جهانی، سازمان گات به نحو موقتی به عنوان پیمانی میان چند دولت، به حیات خود ادامه داد، این امر بدین معنی بود که این پیمان تنها نسبت به دولت ها اعمال می شود، نه شهروندان آن ها و اجرای آن هم به صورت خود به خود، صورت نمی گرفت، مگر در موارد معدودی که قوانین ملی چنین مقرر می داشت.کمیته موقتی سازمان تجارت بین المللی تنها به عنوان واسطه استخدام کارمندان دبیرخانه گات عمل می کرد، چرا که گات اساساً بیش از یک قرارداد نبود و امکان نداشت در صحنه بین المللی به عنوان کارفرمایی معتبر و با حسن نیت، اقدام کند.
این امر همچنین مبین آن است که چرا امضا کنندگان اساسنامه گات، به جای « اعضای معاهده » به عنوان « طرف های قرارداد »، مورد اشاره قرار گرفته اند. در واقع، از آنجا که مذاکره کنندگان گات، برای تأسیس نهاد جدیدی اقدام می کردند، از آنان به عنوان طرف های قرارداد، نام برده شده است. همچنین شما عزیزان می‌توانید برای اطلاعات بیشتر در زمینه حقوق مالکیت فکری در کشور عمان با وکیل متخصص ایران، عمان مشاوره شوید.

چارچوب مالکیت فکری موجود در آن زمان، زمینه را برای مذاکرات تریپس فراهم می کرد و کمبودهای آن اساساً ترتیب مذاکرات را مشخص می کرد. همچنین باید به بررسی این نکته بپردازیم که مالکیت فکری چگونه در معاهده گات جایی برای خود باز کرد، چرا که این امر همچنان که خواهیم دید، به صورت مستقیم پیشنهاد مورد بحث قرار دادن مسائل مربوط به مالکیت فکری را در دور اروگوئه تحت تأثیر قرار داد.
قواعد مالکیت فکری پیش از تریپس، شامل قواعد محدود مندرج در گات و تعدادی از معاهدات بین المللی بود که اکنون تحت پوشش نظام سازمان مالکیت فکری جهانی قرار گرفته اند.

در بخش بعدی قصد داریم پاره ای از مقررات گات ناظر بر تریپس را( از جمله علامت های مبدأ، حمایت از حق اختراع، علایم تجاری، مالکیت ادبی و ممانعت از عملیات خدعه آمیز و دیگر مقررات گات) در اختیار شما عزیزان قراردهیم. برای آگاهی از این مقررات، ما را در بخش سوم از این مقاله همراهی کنید...