در سال ۲۰۱۸ میلادی قانون مجازات جدیدی در عمان تصویب و اجرایی شد که طی آن عناصر و ارکان تعداد زیادی از جرایم تغییر یافتند. از جمله آن تغییرات ((جرم چک برگشتی)) است.
در ماده ۳۵۶ قانون مجازات جدید عمان چنین آمده است:
- يعاقب بالسجن مدة لا تقل عن شهر، ولا تزيد على (٢) سنتين، وبغرامة لا تقل عن (١٠٠) مائة ريال عماني، ولا تزيد على (٥٠٠) خمسمائة ريال عماني كل من ارتكب أحد الأفعال الآتية:
أ – أعطى شيكا قابلا للصرف لاپيقابله رصيد قائم، أو كان الرصيد أقل من قيمة الشيك، أو كان الحساب مغلقا.
ب – سحب بعد إعطاء الشيك كل المقابل أو بعضه، بحيث لا يفي الباقي بقيمته.
ج – أمر المسحوب عليه بعدم صرف الشيك.
د – حرر الشيك أو وقع عليه بصورة تمنع صرفه.
هـ – ظهر لغيره أو سلمه شيكا مستحق الدفع لحامله، وهو يعلم أنه ليس له مقابل يفي بكامل قيمته، أو أنه غير قابل للصرف.
وفي جميع الأحوال، تقضي المحكمة بناء على طلب ذوي الشأن، بإلزام المحكوم عليه في الجريمة، بدفع قيمة الشيك والمصروفات التي تحملها المستفيد.*
نکات بسیار زیاد است، در عین حال برخی از نکات مهم جرم چک برگشتی به ترتیب زیر بیان میشوند:
۱- چرا میگوییم چک برگشتی؟ چرا نمیگوییم چک بلامحل؟... طبق ماده فوق الذکر، صرف برگشت چک بنا به هر یک از موارد مذکور در بنود ماده ۳۵۶ ، مصداق عنوان مجرمانه چک برگشتی خواهد بود... لذا میتوان گفت رابطه چک بلا محل و چک برگشتی عموم و خصوص مطلق است. بدین نحو که هر چک بلامحل چک برگشتی است ولی هر چک برگشتی میتواند بلامحل نباشد.
۲-در صورتی که چک معتبری صادر شود و در نزد محال علیه مبلغ چک موجود نباشد یا موجودی کمتر از مبلغ چک باشد یا حساب مسدود باشد، جرم چک برگشتی واقع شده است.
۳- بعد از صدور چک، صادر کننده از حسابش کلا یا بعضا برداشت نماید( موجودی حساب را تخلیه نماید) به نحوی که موجودی حساب، کفاف وجه مبلغ چک را ندهد.
۴- از نظر قانون گذار عمانی در قانون جدید، هر چکی که صادر می شود، بابت ایفاء دین است. لذا امضاء و/یا تسلیم (حسب مورد) چک امانی و ضمانت نیز در صورت مطابقت با ماده مذکور، صادر کننده در اتهام بزه چک برگشتی خواهد نمود.
۵- قانون گذار در تعیین مجرم از عبارت و الفاظ ((... کل من... الف- اعطی ...)) یعنی هر کسی که ... تسلیم کند... چکی را ......الی آخر استفاده کرده. بر این مبنی، در تحقق جرم چک برگشتی ممکن است مجرم، امضا کننده چک نباشد. البته عملا پلیس یا مراجع ذی ربط عمان امضا کننده را مورد پیگرد قرار می دهند. چنانچه قصد دارید به نحو دیگری و مطابق با عبارات و مدلول بنود ماده ۳۵۶ ادعا و شکایت خود را پیگیری کنید، عریضه صحیح و مستدلی را تحویل مرکز ادعاء العام نموده و مطالب خود را مشروحا بیان نمائید. ( توصیه می شود از طریق وکیل اقدام کنید).
۶- در صورتی که صاحب حساب دستور عدم پرداخت به بانک دهد. (بند ج ماده ۳۵۶) نکته مهمی در این خصوص وجود دارد و آن این است که در چکهایی که صاحب آنها شخص حقوقی است و آمران به عدم پرداخت نامعین هستند، و بانک نیز هرگز نام آمر را به شما نخواهد گفت (قانونا اجازه ندارد بگوید) می بایست از دادسرا رسما درخواست کنید در این باره تحقیق نماید. عدم ورود به این مهم می تواند دعوی شما را با ایراد شکلی عدم سمت مواجه سازد. چرا که ممکن است امضا کننده و یا تسلیم کننده چک، فاعل جرم مذکور در این بند نباشد. و خوب است بدانید چنانچه به هر دفاع شکلی دعوی شما رد شود، امکان اقامه مجدد نخواهید داشت. نه به این دلیل که اعتبار امر مختومه دارد بلکه به این دلیل که مرور زمان جرم چک برگشتی کوتاه است.
۷- مطابق با بند د ماده ۳۵۶ قانون جزا عمان چنانچه امضا ویا تحریر چک بنحوی صورت گرفته باشد که بانک نتواند پرداخت نماید، در این صورت جرم چک برگشتی واقع می شود. معیار تشخیص ایراد در امضا و یا تحریر چک بر عهده بانک است. نمونه امضاء صادر کننده چک در بانک ممکن است با نمونه امضاء وی در بطاقه هویتش (کارت ملی عماني یا کارت اقامت عماني) متفاوت باشد. در مورد چکهای شرکتی قبل از دریافت چک ، و چه بسا قبل از ورود به تعامل تجاری حتما سجل تجاری شرکت مقابل را بررسی نمایید و در صفحه مدیران و دارندگان حق امضا، دارنده یا دارندگان حق امضا مطلق یا مالی را شناسایی کنید.